Του Wolfgang Münchau
O Mario Monti αντιμετώπισε κατά πρόσωπο την Γερμανίδα καγκελάριο και κέρδισε την μάχη. Θα επιβιώσει μερικές εβδομάδες ή μήνες ακόμη στην πολιτική ζωή. Ήταν πολύ εξυπνο από μέρους του να απειλήσει με βέτο σε κάτι που ήθελε απεγνωσμένα ηAngela Merkel. Την στρίμωξε. Ήταν ένα παράδειγμα κλασικής ευρωπαϊκής διπλωματίας.
Ήταν όμως ένα θέαμα για τα μάτια. Αν κοιτάξουμε πίσω από τις κουρτίνες, θα δούμε ότι, για την Ιταλία τουλάχιστον, τίποτα δεν άλλαξε. Ο μηχανισμός σταθερόττηταςEuropean Stability Mechanism είχε ήδη την δυνατότητα να αγοράζει ιταλικά ομόλογα στις ανοιχτές αγορές. Το εργαλείο υπήρχε, αλλά δεν χρησιμοποιείτο. Οι αλλαγές που συμφωνήθηκαν είναι ελάχιστες. Η Ιταλία και πάλι πρέπει να υπογράψει μνημόνιο κατανόησης και να υπόκειται στην τρόικα. Η διαδικασία θα είναι λιγότερο επιθετική και περισσότερο διακριτική, αλλά και πάλι θα υπάρχει.
Το πραγματικό πρόβλημα με τις αγορές ομολόγων από τον ESM...
είχε να κάνειλιγότερο με τους κανόνες και περισσότερο με το συνολικό μέγεθος του μηχανισμού. Εχει δανειστική δυνατότητα 500 δισ. ευρώ κι αυτό δεν έχει αλλάξει. Όσο κι αν το γυρίσουμε από εδώ κι από εκεί, ο ESM απλά δεν είναι αρκετά μεγάλος. Θα διαθέσει κεφάλαια στις ισπανικές τράπεζες, θα χρειαστεί να επαναχρηματοδοτήσει τα προγράμματα για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία και σύντομα θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ζήτημα της Κύπρου και -ποιος ξέρει; -ίσως και της Σλοβενίας.Ένα πλήρες πρόγραμμα για την Ισπανία δεν έχει αποκλειστεί. Δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα μπορούσε να χωρέσει κάτω από την ομπρέλα και την Ισπανία και αγορές ιταλικών ομολόγων.
Ένα από τα μαθήματα των χρηματοοικονομικών κρίσεων είναι ότι τα μπαζούκα πρέπει να είναι μεγάλα για να είναι αποτελεσματικά. Αυτό εδώ δεν είναι. Όπως δεν ήταν το απενεργοποιημένο πλεον πρόγραμμα αγοράς χρεογράφων της ΕΚΤ. Δεν αντιμετώπισε την κρίση γιατί η δέσμευση της ΕΚΤ ήταν αυστηρά περιορισμένη. Η ΕΚΤ ξόδεψε πάνω από 200 δισ. ευρώ σε εκείνο το πρόγραμμα, και πάλι δεν απέδωσε. Ο προϋπολογισμός του ESM μάλλον θα είναι μικρότερο.
Ο κ. Monti ίσως εξασφάλισε την σωστή συμφωνία από πολιτικής άποψης, αλλά για να λυθεί το πρόβλημα του μεγέθους του ESM, θα έπρεπε να έχει επιμείνει στην τραπεζική αδειοδότηση. Με αυτήν, ο ESM θα μπορούσε να μοχλεύσει το δανειστικό πλαφόν του σε πιο ρεαλιστικά επίπεδα. Τώρα δεν θα μπορέσει να το κάνει.
Γι’αυτό και πιστεύω ότι ο πραγματικός νικητής από την σύνοδο της περασμένης εβδομάδας δεν ήταν ο κ. Monti αλλά η κα Merkel τελικά. Κατάφερε να κρατήσει αμετάβλητες τις γερμανικές υποχρεώσεις. Κάποιος θα πρέπει να μου εξηγήσει πώς γίνεται να μην έχουμε αλλαγή στις υποχρεώσεις της Γερμανίας ούτε στις πολιτικές της ΕΚΤ και όμως η Ιταλία και η Ισπανία να θεωρούνται ασφαλέστερες απ’όσο μια εβδομάδα πριν.
Η συμφωνία για την Ισπανία ήταν λίγο καλύτερη –στα χαρτιά. Και αυτή όμως δεν είναι ό,τι δείχνει. Διακρίνω τρία εμπόδια:1. Η υποχρέωση προσφοράς κεφαλαίων στις τράπεζες θα εξαρτάται από μια πολιτική συμφωνία για κοινή τραπεζική εποπτεία. Εκεί, η κα Merkel θα μπορέσει να πάρει την εκδίκησή της. Πιστεύω ότι η διαδικασία δεν θα είναι εύκολη. Ένα κοινό σύστημα για τις τράπεζες θα είναι μια πολύ μεγάλη συμφωνία και αμφιβάλω ότι θα μπορούσε να προκύψει μια λογική συμφωνία μέχρι τον Οκτώβριο.
2. Οι άμεσες τραπεζικές ανακεφαλαιοποιήσεις ίσως απαιτήσουν αλλαγή στην συμφωνία για τον μηχανισμό ESM. Γνωρίζω ότι είναι αμφιλεγόμενο θέμα. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι μπορούν να το καταφέρουν με ειδική ρύθμιση. Αλά δεν καταλαβαίνω πώς μπορεί να επιτραπεί στον ESM να διαθέτει κεφάλαια απευθείας στις τράπεζες, όταν η συμφωνία αναφέρει ρητά ότι ο ESM δανείζει κεφάλαια στα κράτη μέλη για αυτό το σκοπό. Ο επικεφαλής της επιτροπής προϋπολογισμού της Bundestag πιστεύει επίσης ότι θα χρειαστεί αλλαγή στην συνθήκη.
3. Ο νέος μηχανισμός περιορίζεται από τα ίδια όρια στον δανεισμό του ESM όπως και με τις αγορές ομολόγων. Πιστεύω ότι οι ισπανικές τράπεζες θα χρειαστούν εντέλει πολύ περισσότερα από τα 100 δισ. ευρώ που διατίθενται για αυτό το πρόγραμμα, αν συνυπολογίσουμε τις επιπτώσεις του κραχ στην αγορά ακινήτων και την υποτίμηση. Ο ESM πάσχει από σοβαρή υπερφόρτωση.
Όπως και να έχει, το πιο σημαντικό γεγονός της περασμένης εβδομάδας μάλλον δεν ήταν η συμφωνία της συνόδου, αλλά η δήλωση της κας Merkel ότι δεν θα υπάρξουν ευρωομόλογα «όσο ζει». Εκτιμώ ότι αυτή η δήλωση δείχνει ότι δεν παίρνει στα σοβαρά την πολιτική ενοποίηση. Η τακτική της μου θυμίζει την «θεωρία της ενθρόνισης» της δεκαετίας του 1980: η Bundesbank έλεγε ότι η νομισματική ένωση θα είναι αποδεκτή μόνο όταν ολοκληρωθεί εντελώς η πολιτική ενοποίηση. Ήταν ένας άλλος τρόπος για να λέει «ποτέ». Πάντα υποπτευόμουν ότι όλες αυτές οι κουβέντες για μακροπρόθεσμες λύσεις ίσως είναι κομπίνα. Τώρα μάλλον είμαι σίγουρος.
Αν η κα Merkel έχει δίκιο και δεν υπάρξουν ευρωομόλογα όσο ζει, η ευρωζώνη δεν θα επιβιώσει. Χωρίς ομόλογα ευρωζώνης ή αλλαγή στην πολιτική της ΕΚΤ, το χρέος της Ιταλίας και της Ισπανίας -και η συμμετοχή στην ευρωζώνη- δεν είναι βιώσιμα. Αυτό ίσχυε την περασμένη εβδομάδα, όσο ισχύει και σήμερα.
O Mario Monti αντιμετώπισε κατά πρόσωπο την Γερμανίδα καγκελάριο και κέρδισε την μάχη. Θα επιβιώσει μερικές εβδομάδες ή μήνες ακόμη στην πολιτική ζωή. Ήταν πολύ εξυπνο από μέρους του να απειλήσει με βέτο σε κάτι που ήθελε απεγνωσμένα ηAngela Merkel. Την στρίμωξε. Ήταν ένα παράδειγμα κλασικής ευρωπαϊκής διπλωματίας.
Ήταν όμως ένα θέαμα για τα μάτια. Αν κοιτάξουμε πίσω από τις κουρτίνες, θα δούμε ότι, για την Ιταλία τουλάχιστον, τίποτα δεν άλλαξε. Ο μηχανισμός σταθερόττηταςEuropean Stability Mechanism είχε ήδη την δυνατότητα να αγοράζει ιταλικά ομόλογα στις ανοιχτές αγορές. Το εργαλείο υπήρχε, αλλά δεν χρησιμοποιείτο. Οι αλλαγές που συμφωνήθηκαν είναι ελάχιστες. Η Ιταλία και πάλι πρέπει να υπογράψει μνημόνιο κατανόησης και να υπόκειται στην τρόικα. Η διαδικασία θα είναι λιγότερο επιθετική και περισσότερο διακριτική, αλλά και πάλι θα υπάρχει.
Το πραγματικό πρόβλημα με τις αγορές ομολόγων από τον ESM...
είχε να κάνειλιγότερο με τους κανόνες και περισσότερο με το συνολικό μέγεθος του μηχανισμού. Εχει δανειστική δυνατότητα 500 δισ. ευρώ κι αυτό δεν έχει αλλάξει. Όσο κι αν το γυρίσουμε από εδώ κι από εκεί, ο ESM απλά δεν είναι αρκετά μεγάλος. Θα διαθέσει κεφάλαια στις ισπανικές τράπεζες, θα χρειαστεί να επαναχρηματοδοτήσει τα προγράμματα για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία και σύντομα θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ζήτημα της Κύπρου και -ποιος ξέρει; -ίσως και της Σλοβενίας.Ένα πλήρες πρόγραμμα για την Ισπανία δεν έχει αποκλειστεί. Δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα μπορούσε να χωρέσει κάτω από την ομπρέλα και την Ισπανία και αγορές ιταλικών ομολόγων.
Ένα από τα μαθήματα των χρηματοοικονομικών κρίσεων είναι ότι τα μπαζούκα πρέπει να είναι μεγάλα για να είναι αποτελεσματικά. Αυτό εδώ δεν είναι. Όπως δεν ήταν το απενεργοποιημένο πλεον πρόγραμμα αγοράς χρεογράφων της ΕΚΤ. Δεν αντιμετώπισε την κρίση γιατί η δέσμευση της ΕΚΤ ήταν αυστηρά περιορισμένη. Η ΕΚΤ ξόδεψε πάνω από 200 δισ. ευρώ σε εκείνο το πρόγραμμα, και πάλι δεν απέδωσε. Ο προϋπολογισμός του ESM μάλλον θα είναι μικρότερο.
Ο κ. Monti ίσως εξασφάλισε την σωστή συμφωνία από πολιτικής άποψης, αλλά για να λυθεί το πρόβλημα του μεγέθους του ESM, θα έπρεπε να έχει επιμείνει στην τραπεζική αδειοδότηση. Με αυτήν, ο ESM θα μπορούσε να μοχλεύσει το δανειστικό πλαφόν του σε πιο ρεαλιστικά επίπεδα. Τώρα δεν θα μπορέσει να το κάνει.
Γι’αυτό και πιστεύω ότι ο πραγματικός νικητής από την σύνοδο της περασμένης εβδομάδας δεν ήταν ο κ. Monti αλλά η κα Merkel τελικά. Κατάφερε να κρατήσει αμετάβλητες τις γερμανικές υποχρεώσεις. Κάποιος θα πρέπει να μου εξηγήσει πώς γίνεται να μην έχουμε αλλαγή στις υποχρεώσεις της Γερμανίας ούτε στις πολιτικές της ΕΚΤ και όμως η Ιταλία και η Ισπανία να θεωρούνται ασφαλέστερες απ’όσο μια εβδομάδα πριν.
Η συμφωνία για την Ισπανία ήταν λίγο καλύτερη –στα χαρτιά. Και αυτή όμως δεν είναι ό,τι δείχνει. Διακρίνω τρία εμπόδια:1. Η υποχρέωση προσφοράς κεφαλαίων στις τράπεζες θα εξαρτάται από μια πολιτική συμφωνία για κοινή τραπεζική εποπτεία. Εκεί, η κα Merkel θα μπορέσει να πάρει την εκδίκησή της. Πιστεύω ότι η διαδικασία δεν θα είναι εύκολη. Ένα κοινό σύστημα για τις τράπεζες θα είναι μια πολύ μεγάλη συμφωνία και αμφιβάλω ότι θα μπορούσε να προκύψει μια λογική συμφωνία μέχρι τον Οκτώβριο.
2. Οι άμεσες τραπεζικές ανακεφαλαιοποιήσεις ίσως απαιτήσουν αλλαγή στην συμφωνία για τον μηχανισμό ESM. Γνωρίζω ότι είναι αμφιλεγόμενο θέμα. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι μπορούν να το καταφέρουν με ειδική ρύθμιση. Αλά δεν καταλαβαίνω πώς μπορεί να επιτραπεί στον ESM να διαθέτει κεφάλαια απευθείας στις τράπεζες, όταν η συμφωνία αναφέρει ρητά ότι ο ESM δανείζει κεφάλαια στα κράτη μέλη για αυτό το σκοπό. Ο επικεφαλής της επιτροπής προϋπολογισμού της Bundestag πιστεύει επίσης ότι θα χρειαστεί αλλαγή στην συνθήκη.
3. Ο νέος μηχανισμός περιορίζεται από τα ίδια όρια στον δανεισμό του ESM όπως και με τις αγορές ομολόγων. Πιστεύω ότι οι ισπανικές τράπεζες θα χρειαστούν εντέλει πολύ περισσότερα από τα 100 δισ. ευρώ που διατίθενται για αυτό το πρόγραμμα, αν συνυπολογίσουμε τις επιπτώσεις του κραχ στην αγορά ακινήτων και την υποτίμηση. Ο ESM πάσχει από σοβαρή υπερφόρτωση.
Όπως και να έχει, το πιο σημαντικό γεγονός της περασμένης εβδομάδας μάλλον δεν ήταν η συμφωνία της συνόδου, αλλά η δήλωση της κας Merkel ότι δεν θα υπάρξουν ευρωομόλογα «όσο ζει». Εκτιμώ ότι αυτή η δήλωση δείχνει ότι δεν παίρνει στα σοβαρά την πολιτική ενοποίηση. Η τακτική της μου θυμίζει την «θεωρία της ενθρόνισης» της δεκαετίας του 1980: η Bundesbank έλεγε ότι η νομισματική ένωση θα είναι αποδεκτή μόνο όταν ολοκληρωθεί εντελώς η πολιτική ενοποίηση. Ήταν ένας άλλος τρόπος για να λέει «ποτέ». Πάντα υποπτευόμουν ότι όλες αυτές οι κουβέντες για μακροπρόθεσμες λύσεις ίσως είναι κομπίνα. Τώρα μάλλον είμαι σίγουρος.
Αν η κα Merkel έχει δίκιο και δεν υπάρξουν ευρωομόλογα όσο ζει, η ευρωζώνη δεν θα επιβιώσει. Χωρίς ομόλογα ευρωζώνης ή αλλαγή στην πολιτική της ΕΚΤ, το χρέος της Ιταλίας και της Ισπανίας -και η συμμετοχή στην ευρωζώνη- δεν είναι βιώσιμα. Αυτό ίσχυε την περασμένη εβδομάδα, όσο ισχύει και σήμερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου