EΠΑΜ Χολαργού-Παπάγου: Η προοπτική ενός Συνδικαλιστικού Κινήματος σε κρίση

Στα σκαριά το νέο συνδικαλιστικό νομοσχέδιο - ταφόπλακα

Ριζικές αλλαγές στο καθεστώς λήψης αποφάσεων για απεργίες αλλά και στο δικαίωμα του «συνδικαλίζεσθαι» προωθεί η κυβέρνηση με το νέο νόμο. Αυτό που αποκρύβεται είναι ότι όλα αυτά έχουν υπογραφεί και είναι προαπαιτούμενα από τα μνημόνια. Αποτελούν δεσμεύσεις της κυβέρνησης απέναντι στους επικυρίαρχους της Ε.Ε. και του Δ.Ν.Τ. για αλλαγή των εργασιακών σχέσεων.

Η κατάργηση του ΟΜΕΔ Ν1876/90 (Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας) μαζί με την μετενέργεια, ήταν ουσιαστικά η αρχή για το τελείωμα των συμβάσεων και των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Διότι προ μνημονίων, ο μισθός στηριζόταν 100% στις συλλογικές συμβάσεις , ενώ τώρα, μετά την “κατάργηση” των κλαδικών συμβάσεων, στηρίζεται στην ατομική διαπραγμάτευση. Καταργείται ο ρόλος της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) ως εργαλείου διαμόρφωσης των γενικών κατώτατων ορίων και αντικαθίσταται από υπουργική απόφαση. Με αυτό το νομοσχέδιο η κυβέρνηση προσπαθεί να ολοκληρώσει τα αντεργατικά της σχέδια, απαγορεύοντας ουσιαστικά τις απεργίες και γενικότερα υπονομεύει τις συνδικαλιστικές ελευθερίες.

Αφού επιβάλλανε την ακύρωση του οκτάωρου (προς την υπερεργασία και την μερική...
απασχόληση), ρίξανε μεροκάματα, μισθούς και συντάξεις στον Καιάδα, κατάργησαν τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, καταργούν τώρα και τον Νόμο1264/1982 για να εξασφαλίσουν ότι δεν θα υπάρξει η παραμικρή αντίσταση σε ό,τι επιδιώκουν. Άλλωστε για το χρηματιστικό κεφάλαιο (Ε.Ε. και Δ.Ν.Τ.) και τη ντόπια οικονομική και πολιτική ολιγαρχία , μια αποικία χρέους όπως η Ελλάδα , δεν χρειάζεται να έχει συνδικαλιστικά δικαιώματα, ούτε καν ανθρώπινα δικαιώματα (βλέπε και απάντηση Κατάινεν σε ερώτηση ευρωβουλευτών).

Το αποτέλεσμα είναι ότι τα τελευταία τρία χρόνια, έχουν αφαιρεθεί δικαιώματα από το σύνολο της εργατικής τάξης -και όλου του λαού- που κατακτήθηκαν με αγώνες, θυσίες και αίμα τα προηγούμενα 100 χρόνια. Ο περιορισμός των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων αποτελεί συνέχεια της καταπάτησης ακόμη και βασικών αξιών της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στη χώρα μας. Ζούμε ένα κοινοβουλευτικό πραξικόπημα, τα πολιτικά, συνδικαλιστικά και ανθρώπινα δικαιώματά μας υπάρχουν μόνο θεωρητικά. Εδώ, στους “καλούς καιρούς”, οι απεργίες έβγαιναν παράνομες και καταχρηστικές η μία μετά την άλλη από τα δικαστήρια. Σήμερα το «έκτακτο μέτρο» της επιστράτευσης, «έντυσε στα χακί» τους εργαζόμενους στον Όμιλο Δ Ε Η, τους καθηγητές, τους εργαζόμενους στο ΜΕΤΡΟ, τα λιμάνια και τους Δήμους.

Η τρόικα και η κυβέρνηση με την απόφαση της, που έγινε πρόσφατα νόμος του κράτους, θέλουν να υπερισχύουν οι ατομικές συμβάσεις σε βάρος και των επιχειρησιακών. Μετατρέπουν τις ομοσπονδίες σε οργανώσεις χωρίς ουσιαστικό λόγο ύπαρξης και δείχνουν σαν μορφή οργάνωσης του συνδικαλιστικού κινήματος τα επιχειρησιακά σωματεία, χωρίς καμία ενιαία έκφραση έστω και με τον ελληνικό αποκεντρωμένο τοπικό ή ομοσπονδιακό τρόπο. Κι αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι δεν ανανεώνονται οι συλλογικές συμβάσεις (από τις 287, μόνο οι 30 ισχύουν και αυτές λήγουν μέσα στο 2014), ενώ τη θέση τους την αντικατέστησαν οι «ατομικές συμφωνίες» ή οι «ενώσεις προσώπων». Προσπαθούν να καταργήσουν κάθε δυνατότητα συντονισμού της συνδικαλιστικής έκφρασης και διεκδίκησης.

Είναι βέβαιο ότι η κυβέρνηση ποντάρει στην αποστροφή του κόσμου για την συνδικαλιστική γραφειοκρατική ηγεσία, που ευθύνεται κατά πολύ για αυτήν την κατάσταση. Υπάρχει μεγάλη απαξίωση. Στη συνείδηση των εργαζομένων και των πολιτών γενικότερα η συνδικαλιστική τάξη πραγμάτων έχει απονομιμοποιηθεί. Ειδικά τα τριτοβάθμια όργανα ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ, δεν έκαναν τίποτα για να σταματήσουν αυτήν την κατάσταση και προκήρυσσαν απεργιακές τουφεκιές στον αέρα, στα πλαίσια του «κοινωνικού εταιρισμού».

Η ταχτική τους για δεκαετίες τώρα, αποκλιμάκωνε την αγωνιστικότητα των εργαζόμενων, έσπερνε την απογοήτευση και απομαζικοποιούσε τα συνδικάτα. Το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν κάνανε απεργίες, αλλά ότι δεν τις προετοίμαζαν, δεν σχεδιαζόταν η συνδικαλιστική παρέμβαση για να έχει την ανάλογη επιτυχία και υποτάσσονταν στην πολιτική της συναίνεσης.

Σε αυτήν την κρίσιμη κατάσταση που περνάμε, χρειάζεται ψυχραιμία και ωριμότητα σκέψης. Διότι δεν είναι όλοι οι συνδικαλιστές ξεπουλημένοι, με συμφωνίες κάτω από το τραπέζι, ούτε υπάλληλοι της ολιγαρχίας αυτού του τόπου ή του τραπεζικού καρτέλ της Ε.Ε.. Υπάρχουν πολλοί έντιμοι συνδικαλιστές, αφοσιωμένοι στα συμφέροντα της τάξης, των εργαζομένων. Ειδικά στα πρωτοβάθμια σωματεία. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να διαλυθούν αυτές οι μορφές οργάνωσης των εργαζομένων. Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη περίοδο πρέπει να τα υπερασπιστούμε, μαζικοποιήσουμε, ανασυγκροτήσουμε, πολιτικοποιήσουμε και να τα εκδημοκρατίσουμε. Να τα απαλλάξουμε από την γραφειοκρατική και παραταξιακή σαπίλα και τις κάθε είδους διασπαστικές λογικές.

ΤΙ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ

Ας δούμε αναλυτικά τι διαφαίνεται από δημοσιεύματα ότι προτίθενται να επιφέρουν ως τροποποιήσεις στον συνδικαλιστικό νόμο.

· Αλλαγή στον τρόπο λήψης των αποφάσεων για απεργιακές κινητοποιήσεις. Με αυτήν την διάταξη προωθείται η ουσιαστική κατάργηση του δικαιώματος της απεργίας,αφού προβλέπει ότι η προκήρυξη απεργίας για να είναι νόμιμη πρέπει να έχει υπερψηφιστεί από το 50%+1 των εγγεγραμμένων μελών του συνδικάτου. Όχι το 50%+ 1 των μελών μιας συνέλευσης σε απαρτία αλλά των εγγεγραμμένων..

· Επαναφορά της ανταπεργίας (Λοκ-άουτ). Πρόκειται για επαναφορά διάταξης του 1976, η οποία έδινε τη δυνατότητα σε εργοδότη να κλείνει την επιχείρησή του σε περίπτωση απεργίας διαρκείας των εργαζομένων, μέτρο που ισχύει σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Είναι ένα μέτρο εργοδοτικής αντεκδίκησης σε κάθε απεργιακή απαίτηση των εργαζομένων.

· Επανεξέταση του τρόπου χρηματοδότησης των συνδικάτων. Μέχρι σήμερα η χρηματοδότηση γίνεται από το κράτος μέσω κονδυλίου που παρακρατεί ο εργοδότης ως ποσοστό από τις εισφορές που πρέπει να καταβάλει στους εργαζόμενους.

· Συνδικαλιστικές άδειες. Με τη νέα ρύθμιση το ανώτατο όριο συνδικαλιστικής άδειας θα είναι οι 7 ημέρες τον μήνα. Με βάση τον νόμο που ισχύει σήμερα, η διάρκεια της άδειας εξαρτάται από το αν πρόκειται για πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια οργάνωση. Για παράδειγμα, στα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής της τριτοβάθμιας οργάνωσης δίνεται άδεια απουσίας όσο χρόνο διαρκεί η θητεία (συνήθως αυτή είναι διετής). Σε δευτεροβάθμια οργάνωση, με βάση τον νόμο δίνονται έως 15 ημέρες για τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο, τον γενικό γραμματέα και τον ταμία και έως πέντε μέρες στα υπόλοιπα μέλη του διοικητικού συμβουλίου. Ευνοϊκότεροι όροι προβλέπονται σε συλλογικές συμβάσεις, που προσφέρουν απουσία διαρκείας από την εργασία τους.

· Απολύσεις. Με βάση το νέο πλαίσιο θα προβλέπεται η ποινή της απόλυσης συνδικαλιστή εάν υπάρξει ποινικό αδίκημα ή απιστία. Οι προωθούμενες αλλαγές θα έχουν ως κεντρικό στόχο να εμποδιστεί τυχόν κατάχρηση της ιδιότητας του συνδικαλιστή. Στις σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις είναι και η αλλαγή της διαδικασίας που ακολουθείται για μεγάλα διαστήματα απουσίας. Ειδικότερα για απουσίες άνω των 7 ημερών θα ελέγχεται ο συνδικαλιστής (για το εάν ήταν δικαιολογημένη ή όχι η απουσία του) από ειδική επιτροπή. Στην επιτροπή αυτή θα μετέχουν και εκπρόσωποι των εργοδοτών.

· Αξιολόγηση από τον εργοδότη. Στην περίπτωση που ένας εργαζόμενος εκλέγεται μέλος του προεδρείου συνδικαλιστικού σωματείου, ο εργοδότης θα είναι εκείνος που θα κρίνει εάν ο συγκεκριμένος υπάλληλος υπηρετεί σε θέση ευθύνης. Θα αξιολογεί δηλαδή αν από την απουσία του προκαλείται πρόβλημα στην εταιρεία και σε μία τέτοια περίπτωση θα δικαιούται να τον μεταθέτει σε όποια θέση κρίνει ο ίδιος, ή ακόμα και να τον απολύει.

· Προστασία. Το νέο πλαίσιο που θα διαμορφωθεί θα καλύπτει επτά μέλη της διοίκησης του σωματείου. Ο αριθμός αυτός θα είναι σταθερός ανεξαρτήτως του πόσοι αποτελούν συνολικά το προεδρείο. Σήμερα η προστασία εξαρτάται από τον αριθμό των μελών της κάθε οργάνωσης. Για παράδειγμα αν η οργάνωση έχει από 200 έως 1.000 μέλη προστατεύονται εννιά μέλη και αν έχει πάνω από 1.000 μέλη προστατεύονται έντεκα.

· Προσωπικό ασφαλείας. Θα προβλέπεται ο ορισμός των μελών του προσωπικού ασφαλείας να γίνεται μία φορά κάθε χρόνο και όχι ανάλογα με την απεργία.

· Διανομή ανακοινώσεων και ενημέρωση. Είναι ένα ακόμα θέμα που θα συζητηθεί. «Δεν μπορεί να διαλύεται μια επιχείρηση κάθε φορά που θέλουν οι συνδικαλιστές να ενημερώνουν τους εργαζομένους, ούτε μπορούν οι συνδικαλιστές να εισβάλλουν στα γραφεία μιας επιχείρησης αδιακρίτως», ανέφεραν χαρακτηριστικά πηγές, που ασχολούνται με την κατάρτιση του νέου πλαισίου. Επισημαίνουν χαρακτηριστικά πως στόχος είναι να υπάρξει μία πιο ήπια διαδικασία, που να μην εμποδίζει την ενημέρωση αλλά την ίδια στιγμή να μη διαταράσσει και τη λειτουργία της επιχείρησης.

Από τα παραπάνω, καταλαβαίνει κανένας ότι πρόκειται για την ισοπέδωση όλων των κεκτημένων του συνδικαλιστικού και γενικότερα του εργατικού κινήματος.

Καλούνται λοιπόν σήμερα οι εργαζόμενοι να υπερασπιστούν έναν συνδικαλιστικό νόμο (τον 1264/1982) απέναντι στην προσπάθεια της κυβέρνησης να καταργήσει κάθε δικαίωμα στην απεργία και των συνδικαλιστικών ελευθεριών. Διότι για να συγκεντρωθεί το 50+1 των εγγεγραμμένων μελών, σημαίνει απλούστατα ότι δεν θα υπάρξει ποτέ η δυνατότητα για απεργία. Η δωσίλογη όμως συγκυβέρνηση με 20% μπορεί να κυβερνά το υπόλοιπο 80% των πολιτών αυτής της χώρας και μάλιστα με δοτούς κατά καιρούς πρωθυπουργούς. Αυτή είναι η δήθεν δημοκρατία που επικαλούνται .

Ο ΕΚΦΥΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

Τι φταίει για την σημερινή κατάντια του συνδικαλιστικού κινήματος (σ.κ); Για την κρίση του έχουν γραφτεί και λεχθεί πάρα πολλά και μάλιστα από παλιά. Ποια πρέπει να είναι η οργανωτική του δομή, οι στόχοι του, η εσωτερική του λειτουργία, η ανεξαρτησία του από το κράτος την εργοδοσία και τα κόμματα; Είναι παγκόσμιο ή μόνο εθνικό το φαινόμενο;

Αυτό το φαινόμενο φυσικά και δεν ισχύει μόνο στη χώρα μας. Η παγκόσμια κρίση με την τεράστια ανεργία που δημιουργεί επιδεινώνει αυτήν την κατάσταση, που ξεκίνησε δειλά το 1970 με την υποχώρηση διεθνώς του λεγόμενου κράτους πρόνοιας. Παντού σήμερα παρατηρείται απομαζικοποίηση των συνδικάτων, αναποτελεσματικότητα της δράσης, ξεπούλημα των αγώνων από τις ηγεσίες του. Λειτουργούν με μη δημοκρατικές διαδικασίες και έχει επιβληθεί η κομματικοποίηση και παραταξιοποίησή τους. Περιορίζονται σε κλαδικά αιτήματα, οικονομικής φύσεως, αγνοώντας τα κεντρικά πολιτικά ζητήματα που βάζει η συγκυρία που διανύουμε. Στην χώρα μας συντελούν πολλοί περισσότεροι λόγοι, λόγω της οικονομικής κατοχής που έχει επιβληθεί από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ.

Θα ήταν ωφέλιμο εδώ για τον προβληματισμό μας, να αναφερθούμε στη γενικότερη εμπειρία οργάνωσης του σ.κ. Διότι σήμερα, λόγω του προδοτικού ρόλου της ηγεσίας της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ , η άποψη της αποκεντρωμένης πρωτοβάθμιας οργάνωσης ανά χώρο δουλειάς, έχει αποκτήσει πολλούς οπαδούς. Η μορφή αυτή υπήρξε σ' όλες τις χώρες στις αρχές ανάπτυξης του συνδικαλιστικού κινήματος. Σχεδόν παντού όμως, παραχώρησε τη θέση της σε ανώτερες και αποτελεσματικότερες οργανωτικές μορφές. Η εμπειρία δείχνει ότι η οργάνωση της πάλης της τάξης των εργαζομένων μπορεί να ξεκινά από τα πρωτοβάθμια σωματεία, αλλά δεν μπορεί να κλιμακωθεί παρά μόνο με την έκφρασή της σε κλαδικό και πανεθνικό επίπεδο.

Σε μια από τις χώρες που έμεινε η σωματειακή μορφή είναι η Ιαπωνία. Γνωστή για το χαμηλό εργατικό κόστος . Τα 12 εκατομμύρια συνδικαλισμένων εργατών ανήκουν σε 65 χιλιάδες οργανώσεις από τις οποίες οι 9 στις 10 είναι του εργοστασιακού τύπου. Οι δευτεροβάθμιες οργανώσεις στη χώρα είναι κυρίως κλαδικές, λειτουργούν όμως και μεγάλες ομοσπονδίες που περιλαμβάνουν ανεξάρτητες πρωτοβάθμιες οργανώσεις διαφόρων κλάδων. Μονό οι πρωτοβάθμιες οργανώσεις μπορούν αυτοδίκαια να διεξάγουν διαπραγματεύσεις με τον εργοδότη και να υπογράφουν συμβάσεις με αποτέλεσμα να ισχύουν περίπου 44 χιλιάδες συλλογικές συμβάσεις Η δευτεροβάθμια οργάνωση μπορεί να εκπροσωπεί την πρωτοβάθμια στις διαπραγματεύσεις μονό μετά από ειδική ανάθεση.

Βλέπουμε λοιπόν ότι το εργοστασιακό σωματείο είναι η έκφραση μιας ανάγκης, της ανάγκης να οργανωθεί το συνδικαλιστικό κίνημα στους τόπους δουλειάς. Αλλά μένοντας σε αυτό διαιωνίζεται ο κατακερματισμός των διεκδικήσεων, η διάσπαση των εργαζομένων, η αδυναμία τους να ασκήσουν σοβαρή πολιτική κοινωνικών συμμαχιών, να αρθρώσουν ανεξάρτητη πολιτική πρόταση από κυβέρνηση και εργοδοσία.

Μια οργανωτική μορφή που επικράτησε σε αρκετές χώρες, είναι οι κλαδικές συνδικαλιστικές ενώσεις. Αυτές ένωναν τους εργαζόμενους στη βάση ολόκληρων βιομηχανικών κλάδων. Δηλ. οι εργάτες μετάλλου δεν γίνονταν μέλη κάποιας τοπικής ένωσης αλλά μέλη της πανεθνικής ένωσης (του πανεθνικού συνδικάτου) του κλάδου τους, που ήταν ένα και αδιαίρετο για όλη τη χώρα. Πλάι στις κλαδικές συνδικαλιστικές ενώσεις, σήμερα στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, έχουν επικρατήσει τα βιομηχανικά συνδικάτα ή τα συνδικάτα με βάση την αρχή της παραγωγής. Τα χαρακτηριστικά του βιομηχανικού συνδικάτου ή του συνδικάτου με βάση την αρχή της παραγωγής είναι ότι συμπεριλαμβάνει όλους τους εργάτες και υπαλλήλους ενός βιομηχανικού κλάδου ή κλάδου της οικονομίας σε όλη τη χώρα σε μία και αδιαίρετη συνδικαλιστική οργάνωση, το πανεθνικό συνδικάτο του βιομηχανικού κλάδου ή του κλάδου οικονομίας.

Σήμερα που το εργασιακό καθεστώς άλλαξε κατά πολύ στην Ελλάδα λόγω μνημονίων, παρατηρείται ότι απασχολούνται στον ίδιο χώρο εργαζόμενοι με διαφορετική σχέση εργασίας, δηλαδή εργατών στην κυρίως επιχείρηση και εργατών σε εργολάβους και υπεργολάβους, μισθωτών, εργατών που εργάζονται υπό το καθεστώς της ημιαπασχόλησης, συμβασιούχων, εργατών που αμείβονται με μπλοκάκι κτλ. Η αναγκαιότητα ενός συνδικάτου ανά κλάδο παραγωγής, που θα ενοποιεί όλες τις κατηγορίες εργαζομένων είναι μεγαλύτερη από ποτέ.

Αυτός ο τύπος οργάνωσης, δρα στους τόπους δουλειάς, συνενώνει τους εργαζόμενους του βιομηχανικού κλάδου ή του κλάδου οικονομίας σε μια ενιαία κεντρικά οργανωμένη πανεθνική οργάνωση και όχι κάποιες τοπικές. Έτσι που η δύναμή τους δεν κατακερματίζεται, αλλά είναι τεράστια απέναντι στους εκμεταλλευτές. Αυτό βέβαια εξαρτάται απ' το ποιες δυνάμεις την κρατούν στα χέρια τους. Είπαμε ότι η δομή οργάνωσης βοηθάει αλλά δεν είναι πανάκεια. Το ζήτημα πάνω από όλα είναι πολιτικό. Όμως όταν μεγάλα κομμάτια εργαζομένων με αυτές τις αλλαγές δεν μπορούν να εκφραστούν συνδικαλιστικά, τότε επιβάλλεται η προσπάθεια ενοποίησης ή ακόμα και ριζικών αλλαγών στην οργανωτική δομή. Πάντως η βάση όλων αυτών των διαφορετικών συνδικαλιστικών δομών συγκρότησης, είναι το εργοστασιακό – εργασιακό σωματείο, δηλαδή η συνδικαλιστική οργάνωση στο χώρο δουλειάς. Ανάγκη των καιρών είναι, ένα καταστατικό, μια Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΣΣΕ) , ένα κλαδικό συνδικάτο σε εθνικό επίπεδο.

ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ ΤΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο Νόμος 1264/1982 αποτελούσε για την τότε εποχή σημαντική εξέλιξη εκδημοκρατισμού, αλλά και πιο ραφιναρισμένη μορφή κρατικής παρέμβασης στο σ.κ. Στην πορεία, ενισχύονταν ο κρατικός και κυβερνητικός συνδικαλισμός, η οργανωτική πολυδιάσπασή του σ.κ., η αποδυνάμωση των συνδικάτων στον ιδιωτικό τομέα, ο εργοδοτικός συνδικαλισμός.

Η συγκρότηση του σ.κ. στην Ελλάδα έγινε στη βάση των εργοστασιακών σωματείων και τηςΟμοσπονδιοποίησης. Το σημαντικό χαρακτηριστικό της είναι ότι συγκροτήθηκε πάνω σε μικρή παραγωγική βάση, που ήταν κατακερματισμένη και αποτελούνταν από μικρές παραγωγικές μονάδες , με έναν κρατικό παρεμβατισμό και με πλήρη κομματικοποίηση και παραταξιοποίηση.

Η μισθωτή εργασία στην Ελλάδα, παρουσιάζει τα χαμηλότερα ποσοστά ,65% έναντι 86% του αντίστοιχου μέσου όρου της Ε.Ε. Η συνδικαλιστική πυκνότητα, όπως ονομάζεται η σχέση εργαζομένων προς συνδικαλισμένους σε έναν κλάδο στον ιδιωτικό τομέα δεν υπερβαίνει το 11%, και στους μισθωτούς το 28%. Οι αιτίες είναι και δομικές, μα πάνω από όλα, όπως προαναφέραμε πολιτικές.¹

Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι οι εργαζόμενοι στο 97% των ιδιωτικών επιχειρήσεων στερούνται, ουσιαστικά, συνδικαλιστικής εκπροσώπησης, αφού αυτές οι επιχειρήσεις απασχολούν κάτω από 20 εργαζόμενους,(ο 1264/82 επιτρέπει πάνω από 21 άτομα) με συνέπεια να μην μπορεί να ιδρυθεί εκεί εργασιακό σωματείο. Μόλις το 3% των επιχειρήσεων απασχολούν πάνω από 20 εργαζόμενους.

Επίσης υπάρχει η απόλυτη κυριαρχία του δημόσιου τομέα (στενού και ευρύτερου). Το 83% των συνδικάτων αφορούν το δημόσιο τομέα. Εκπροσωπούν το 55% των συνδικαλισμένων, ενώ οι υπάλληλοι του δημοσίου, με την ευρύτερη έννοια, αντιπροσωπεύουν μόνο το 34% τηςμισθωτής απασχόλησης σε όλη την χώρα.

Αυτό ας το κρατήσουμε. Διότι από την επίθεση που δέχονται σήμερα όλοι οι εργαζόμενοι, δεν θα αντέξει και πολύ ο δημόσιος τομέας με έναν ιδιωτικό τομέα ανύπαρκτο. Πολύ μεγάλο το βάρος για να τα βγάλει πέρα μιας και ουσιαστικά είναι μόνος του. Χρειάζεται λοιπόν γρήγορα η συνδικαλιστική ανασυγκρότηση ιδιαιτέρως στον ιδιωτικό τομέα και πάνω από όλα η ενιαία τους οργανωτική έκφραση. Δηλαδή ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ να ενοποιηθούν σε μια τριτοβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση για να είναι πιο αποτελεσματικός και μαζικός ο αγώνας. Άλλωστε οι εργαζόμενοι στις πρώην ΔΕΚΟ ήταν και είναι οργανωμένοι σε συνδικάτα της ΓΣΕΕ.

ΑΝΑΧΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΤΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΝΑ ΠΝΕΕΙ ΤΑ ΛΟΙΣΘΙΑ ΣΗΜΕΡΑ

Ας θίξουμε μερικά κομβικά ζητήματα που οδήγησαν στην αναποτελεσματική δράση και την απαξίωση εν γένη του συνδικαλισμού στη Πατρίδα μας σήμερα.

· Η οργανωτική πολυδιάσπαση

Η οργανωτική πολυδιάσπασή του σ.κ. είναι ένας από τους λόγους για την αναποτελεσματικότητά του. Αποτελείται από 2425 πρωτοβάθμια σωματεία, 73 Ομοσπονδίες και 84 Εργατοϋπαλληλικά Κέντρα, που ανήκουν στη δύναμη της ΓΣΕΕ. Επίσης από 1260 πρωτοβάθμια σωματεία και 46 Ομοσπονδίες στο χώρο του δημοσίου (δημόσια διοίκηση, υγεία και εκπαίδευση).

Οι Συλλογικές συμβάσεις εργασίας που καλύπτουν (πέραν της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης) τους εργαζόμενους και οι οποίες αριθμούν τις 287. Οι 51 από αυτές αφορούν και υπογράφονται με το Ελληνικό Δημόσιο. ²

Όλες μαζί είναι:

Κλαδικές: (48) ,

Ειδικότητα (Ομοιοεπαγγελματικές) :(117) ,

Τοπικές: (75)

Κλαδικές μόνο για ανειδίκευτους – ειδικευμένους εργάτες: (47 ).

Όλες οι ΣΣΕ υπογράφονται από την πλευρά των εργαζομένων με τις Δευτεροβάθμιες Οργανώσεις (Ομοσπονδίες), που είναι 137 συμβάσεις, ενώ οι υπόλοιπες 150 υπογράφονται από Πρωτοβάθμιες Οργανώσεις (Σωματεία).

Η πολυδιάσπαση φαίνεται καθαρά στην Μεταποιητική Βιομηχανία που υπάρχει και το μεγαλύτερο πρόβλημα . Αντί να υπογράφουν 76 συμβάσεις στον ίδιο κλάδο με τον ΣΕΒ(Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων) τα 76 συνδικάτα , θα έπρεπε να καταθέτουν και να διεκδικούν μια ενιαία κλαδική σύμβαση.

Στον κλάδο δε Τροφίμων και Ποτών που δρουν 12 Ομοσπονδίες με 17 διαφορετικές κλαδικές συμβάσεις βάση κατηγοριοποίησης προϊόντος, θα έπρεπε να ενοποιηθούν σε μια Ομοσπονδία με μία κλαδική σύμβαση.

Θα πρέπει να τονίσουμε επίσης ότι με τις αλλαγές που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στο εργασιακό τοπίο λόγω μνημονίων, σημαντικά κομμάτια εργαζομένων μένουν χωρίς συνδικαλιστική εκπροσώπηση. Αυτά είναι το 1.400.000 άνεργοι που είναι εργαζόμενοι άλλα δεν απασχολούνται την συγκεκριμένοι στιγμή. Οι προσωρινά απασχολούμενοι που ανήλθαν στο 9,2% του συνόλου των απασχολουμένων, οι εργαζόμενοι με το μπλοκάκι (οι 300.000 αόρατοι εργαζόμενοι) που ενώ έχουν όλες τις υποχρεώσεις προς το κράτος, στερούνται οποιουδήποτε εργασιακού δικαιώματος, οι ενοικιαζόμενοι ή μέσω εργολάβων εργαζόμενοι, όλοι αυτοί, απαγορεύεται να εγγραφούν στα επιχειρησιακά σωματεία, ή ακόμα και κλαδικά όπως η ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ-ΚΗΕ (Κλάδου Ηλεκτρικής Ενέργειας). Δεν έχουν καμία κάλυψη. Ο κατακερματισμός και η εξασθένιση του εργατικού κινήματος με αυτήν την κατάσταση αυξάνει. Ο εργασιακός χάρτης άλλαξε κατά πολύ και η δομή του σ.κ. έμεινε πολύ πίσω.³

· Η έντονη κομματικοποίηση και παραταξιοποίηση

Η έντονη κομματικοποίηση και παραταξιοποίηση που υπάρχει μέσα στα συνδικάτα λειτουργεί διασπαστικά. Διαιρεί και προκαλεί σύγχυση στις γραμμές των εργαζομένων. Συμβάλει και αυτή με τον τρόπο της στις πολλές ομοσπονδίες και εργατικά κέντρα που υπάρχουν λόγο παραταξιακών συμφερόντων. Το κριτήριο τους δεν είναι η ενότητα των συμφερόντων της τάξης των εργαζομένων, αλλά η εξυπηρέτηση των κομματικών τους στοχεύσεων. Με αυτήν την κατάσταση, οι εργαζόμενοι απογοητεύονται. Ειδικά όταν στις απεργιακές κινητοποιήσεις σχηματίζονται διαφορετικά μπλοκ ενώ το διεκδικητικό πλαίσιο είναι κοινό.

· Η οικονομική εξάρτηση του σ.κ.

Η οικονομική χρηματοδότηση αποτελεί το αμέσως επόμενο πρόβλημα. Ο εργοδοτικός και κυβερνητικός συνδικαλισμός διατηρείται πολύ καλά εδραιωμένος στις ηγεσίες των περισσότερων δευτεροβάθμιων και τριτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων. Να αναφέρουμε την συγκαλυμμένη δυνατότητα χρηματοδότησης των συνδικάτων από τους εργοδότες, που παρέχει ο Ν1264/82, ο οποίος, ευθύνεται κατά πολύ για την σημερινή κατάσταση. Το άρθρο 5 παρ. 4, επιτρέπει εξαιρέσεις και θεσμοθετεί μια πηγή συναλλαγής και διαφθοράς, η οποία κατά καιρούς αναβλύζει, όπως δείχνουν και τα σχετικά σκάνδαλα, που κάθε τόσο φτάνουν στη δημοσιότητα.⁴

Εάν προσθέσουμε και το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια τα συνδικάτα «μπήκαν χοντρά στο παιγνίδι» των κοινοτικών προγραμμάτων και «απορρόφησης» κονδυλίων στο πλαίσιο των «κοινωνικών εταίρων», καταλαβαίνει κανείς πόσο μεγάλη είναι η εξάρτησή τους από το κράτος και την εργοδοσία. Η εξάρτηση αυτή από την κρατική εξουσία και την εργοδοσία οδηγεί σε πιέσεις των εκάστοτε κυβερνήσεων προς τα σωματεία που τα απειλούν όταν θέλουν, με μείωση του ποσοστού χρηματοδότησης για οικονομική ασφυξία. Μέσω της εργατικής εστίας είναι που γινόταν (σήμερα μέσω του ΟΑΕΔ) η χρηματοδότηση των συνδικάτων, από τις εισφορές της εργοδοσίας των εργαζομένων και του κράτους.

Ο Οργανισμός Εργατικής Εστίας ιδρύθηκε το 1930 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και προικοδοτήθηκε με ακίνητα και πόρους ώστε να αποτρέψει την επέλαση κάθε ριζοσπαστικής ή επαναστατικής τάσης στο εργατικό κίνημα. Για αυτό και δεν επιδοτούσε όσα σωματεία δεν τα είχε υπό τον έλεγχό της. Από το καταστατικό της η Εργατική Εστία μπορούσε να διαθέτει ως και το 25% των εσόδων της για την ενίσχυση του συνδικαλιστικού κινήματος. Πέρα από την επιχορήγηση, η Εστία φρόντιζε και για τη στέγαση: 77 εργατικά κέντρα σε όλη τη χώρα στεγάζονται σε δικά της ιδιόκτητα κτίρια, ενώ μισθώνει αλλά 22 για τον ίδιο σκοπό και άλλα 40 για τη στέγαση ομοσπονδιών.

Σήμερα η περιουσία και οι αρμοδιότητες των Οργανισμών Εργατικής Κατοικίας και Εργατικής Εστίας ανήκουν στον ΟΑΕΔ . Από τα δημοσιεύματα, ο ΟΑΕΔ μέσω της κυβέρνησης προσπαθεί να πετάξει έξω από τα κτίρια, τα εργατικά κέντρα και τις Ομοσπονδίες.⁵

Όλες αυτές οι διευκολύνσεις αποσκοπούν στην ενσωμάτωση του σ.κ. στο σύστημα και στην υποταγή του στην εκάστοτε κυβέρνηση που βρίσκεται στην εξουσία. Με αυτόν τον τρόπο έχει δημιουργηθεί μια εργατική αριστοκρατία, που αυτό-αναπαράγεται, μακριά από τους εργαζόμενους, με τα δικά της ιδιαίτερα συμφέροντα, εξαρτώμενη όχι από τους εργαζόμενους, αλλά από την κυβέρνηση και τα κόμματα. Το χρηματιστικό κεφάλαιο βρήκε τον τρόπο να εξαγοράζει κάθε συνδικαλιστικό και κομματικό μηχανισμό, κάθε γνήσιο κίνημα ή ηγέτη με τις καλύτερες των προθέσεων. Και ο τρόπος αυτός λέγεται χρηματισμός. Για αυτό τα συνδικάτα πρέπει να χρηματοδοτούνται από τα ίδια τους τα μέλη. Να λογοδοτούν οι ηγεσίες του, σε αυτά και μόνο σε αυτά.

ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

Πως μπορούμε να κινηθούμε σε αυτό το διαφαινόμενο αδιέξοδο που οδεύουμε ολοταχώς; Πολλά έχουν γραφτεί πολλά έχουν ειπωθεί, δεν θα ξαναανακαλύψουμε εμείς τον τροχό, αλλά σίγουρα πρέπει να αναδείξουμε εκείνα τα καίρια ζητήματα που θεωρούμε ότι θα βάλουν την συνδικαλιστική λογική σε μια νέα βάση και οφείλουμε να πάρουμε θέση όλοι μας απέναντί τους.

· Δεν μπορεί να είναι συνδικαλιστής αυτός που δεν εργάζεται

Για την συνδικαλιστική άδεια που παρέχει ο Νόμος 1264/82, θα πρέπει να είμαστε κάθετοι. Ναι στις άδειες όπως έχουν, αλλά όχι στις άδειες που διαρκούν όσο και η θητεία σε οποιοδήποτε συνδικαλιστικό όργανο όπως π.χ. η εκτελεστική επιτροπή της ΓΣΕΕ που διαρκεί 2 έτη . Δεν μπορεί να είναι κάποιος συνδικαλιστής χωρίς να εργάζεται.

Υπάρχουν συνδικαλιστές που έχουν να δουλέψουν χρόνια και τρέμουν μήπως γυρίσουν στην παραγωγή.

· Μέτρα για δημοκρατία μέσα στα συνδικάτα

Η δημοκρατία μέσα στα συνδικάτα είναι ο αποφασιστικός παράγοντας για την έκβαση του αγώνα. Μια δημοκρατία που να στηρίζεται στην ολοένα μεγαλύτερη συμμετοχή των εργαζομένων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από τις Γενικές Συνελεύσεις και τις αρμοδιότητες που θα αναλάβουν από επιτροπές οι ίδιοι. Να καθιερωθούν - μέσω καταστατικών, όχι δια νόμου ή άλλης εξωσυνδικαλιστικής κρατικής ρύθμισης - οι δυο θητείες στα δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια συνδικαλιστικά όργανα, με εναλλαγή και περιορισμένο χρόνο θητείας. Μέτρα που μπορούν να αποτελέσουν ασφαλιστικές δικλείδες ενάντια στηνγραφειοκρατικοποίηση των συνδικάτων. Οι διοικήσεις να εκλέγονται άμεσα από όλους τους εργαζόμενους και ανέργους, και όχι μέσω των συνεδρίων δια αντιπροσώπων, πρόταση που γίνεται από πολλούς συνδικαλιστές και είναι άξια συζήτησης. Βαρεθήκαμε να βλέπουμε τον εκάστοτε πρόεδρο της ΓΣΕΕ να γίνεται βουλευτής (Λάμπρος Κανελλόπουλος, Χρήστος Πρωτόπαπας, κλπ.) ή μέλος του ΔΣ της ΑΔΕΔΥ να γίνεται μνημονιακός υπουργός (Γιώργος Κουτρουμάνης). Τι εμπιστοσύνη μπορεί να εμπνέει στα μάτια των εργαζομένων η ΓΣΕΕ ή η ΑΔΕΔΥ όταν βλέπει τους νυν προέδρους της στο κοινοβούλιο, να ψηφίζουν όλα τα μνημόνια και τα αντεργατικά μέτρα.

· Η σημαντικότητα των απεργιακών ταμείων

Οι αγώνες των εργαζομένων δεν μπορούν να στηριχθούν μόνο στην αλληλεγγύη των άλλων εργαζομένων, του λαού, όπως στην περίπτωση της Χαλυβουργίας. Οι ενώσεις των εργαζομένων πρέπει να έχουν τους δικούς τους πόρους για τους αγώνες τους. Η πέμπτη φάλαγγα μέσα στο σ.κ. έχει ήδη εξαφανίσει, ξεκοκαλίσει ακριβέστερα, τα χρήματα των απεργιακών ταμείων. Όμως μακροχρόνιοι αγώνες μπορούν να δοθούν μόνο με την καίρια συμβολή των απεργιακών ταμείων, γεγονός που έχει αποδειχτεί σε πολλές περιπτώσεις στο εξωτερικό σε διάφορες απεργιακές κινητοποιήσεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, όπως για παράδειγμα συνέβη στο Καναδά (City of Toronto Municipal Workers Strike, Vale Strike)⁶. Ο χρόνος αποδεικνύεται πολιτικός παράγοντας για τον συντονισμό διαφορετικών κινήσεων – ξεσπασμάτων – αγώνων – διεκδικήσεων διαφορετικών κατηγοριών εργαζομένων. Τα απεργιακά ταμεία, η αλληλεγγύη του λαού και των οργανώσεών του (κοινωνικών – συνδικαλιστικών - πολιτικών) «αγοράζουν» χρόνο και μεγαλώνουν τη δυνατότητα επιτυχίας. Τα απεργιακά ταμεία, αλλά και γενικά η διαχείριση των συνδικάτων δεν πρέπει να αφήνονται στην καλή θέληση των εκλεγμένων.

· Ανάγκη πολιτικοποίησης του συνδικαλιστικού κινήματος

Η πολιτικοποίηση και η ανάδειξη των κεντρικών πολιτικών ζητημάτων του τόπου μας μέσα στα συνδικάτα, αποτελούν την πάλη ενάντια στον οικονομισμό ή ρεφορμισμό. Όποιος προσπαθήσει να βάλει κεντρικά πολιτικά ζητήματα σε μια Συνέλευση, έχει να αντιμετωπίσει από την μεριά της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας και κατ’ επέκταση των παρατάξεων, την θέση «ότι αυτά τα προβλήματα θα λυθούν από τα κόμματα και όχι από εμάς». Πρόκειται για την λογική του κοινοβουλευτικού κρετινισμού στην τρέχουσα περίοδο Συνταγματικής και Πολιτειακής εκτροπής η οποία δεν είναι απλά αποπροσανατολιστική αλλά εντελώς καταστροφική. Στην σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να σταθεί κανένα συντεχνιακό αίτημα εάν δεν συνδεθεί με τα κεντρικά πολιτικά ζητήματα. Η πάλη μόνο για οικονομικές αυξήσεις αγνοεί ότι η χώρα μας τελεί υπό αποικιακό καθεστώς χρέους. Και ευθύνες για αυτό φέρνει και η αριστερά σε πολύ μεγάλο βαθμό. Έχει αποκλείσει την δυνατότητα από τους εργαζόμενους, να θέτουν αιτήματα άκρως πολιτικά και αναγκαία για την σημερινή συγκυρία, όπως ενάντια στο χρέος ή να πέσει αυτή η δωσίλογη κυβέρνηση, ή ενάντια στην Ε.Ε. και το Δ.Ν.Τ.; Τα αιτήματα του εργατικού και συνδικαλιστικού κινήματος σήμερα πρέπει να ξεκινούν με την ανάγκη να σταματήσει άμεσα και να ανατραπεί αυτό το καθεστώς. Και με την διαδοχή κράτους να αποτινάξει από πάνω του, την αποικιακού χαρακτήρα κατοχή χρέους που του έχει επιβληθεί μέσω της ντόπιας ολιγαρχίας και της Ε.Ε. και του Δ.Ν.Τ. Τα συνδικάτα να αποτελέσουν τα σχολεία για την οικοδόμηση της μελλοντικής κοινωνίας που στο κέντρο της θα έχει τον άνθρωπο και όχι την άψυχη καμπύλη του κέρδους μέσω των αγορών.

Η κυβέρνηση έχει δημιουργήσει το κατάλληλο κλίμα κατασυκοφάντησης του συνδικαλιστικού κινήματος μέσα από την αξιοποίηση και την επικοινωνιακή ανάδειξη αρνητικών συνδικαλιστικών πρακτικών, προκειμένου να επιφέρει τον συνολικό διασυρμό της έννοιας του συνδικαλισμού. Δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση οι εργαζόμενοι να επιτρέψουν να περάσουν αυτά τα μέτρα. Σήμερα όσο ποτέ άλλοτε είναι αναγκαίο να υπερασπιστούμε και να μαζικοποιήσουμε τα συνδικάτα. Να απαιτήσουμε την άμεση αποβολή των κυβερνητικών, κομματικών και δήθεν ανεξάρτητων εργοδοτικών μπλοκ μέσα από αυτά. Να προσπαθήσουμε για την δημιουργία μιας καλύτερης οργανωτικής δομής, πιο ενωτικής και αποτελεσματικής. Να προχωρήσουν ενοποιήσεις όπου χρειάζονται, για λιγότερες ομοσπονδίες, εργατικά κέντρα και συλλογικές συμβάσεις. Να παρθούν μέτρα για την δημοκρατική τους λειτουργία, την επιβολή της οικονομικής τους ανεξαρτησίας και την υιοθέτηση των πολιτικών στόχων που επιβάλλονται από τους σημερινούς καιρούς.

Το Ε.ΠΑ.Μ. κατά καιρούς έχει καταθέσει την πρότασή του για τη Γενική Πολιτική Απεργία. Η περίοδος που περνάμε γέννησε νέες μορφές απεργιακών κινητοποιήσεων. Αγώνων που φαίνεται να προσεγγίζουν ή να ακουμπούν τη λογική του Ε.ΠΑ.Μ. για τη Γενική Πολιτική Απεργία. Για παράδειγμα μια επιτυχημένη πανελλαδική κινητοποίηση που υποχρέωσε την κυβέρνηση σε προσωρινή αναδίπλωση ήταν η «ειδική απεργιακή κινητοποίηση» των εργαζομένων του δημοσίου απέναντι στην «ψευτοαξιολόγηση». Η ενότητα των εργαζομένων, η κοινή δράση προϊσταμένων – υφισταμένων, και ιδιαίτερα το ότι τα υπουργεία και η δημόσια διοίκηση συνέχισε να υπάρχει χωρίς ταυτόχρονα να υποτάσσεται στις συγκεκριμένες εντολές της κυβέρνησης, δείχνει το πόσο μια άλλου τύπου οργάνωση και στόχευση του αγώνα μπορεί να καταστήσει την κρατική διοικητική μηχανή ολότελα εχθρική προς την κυβέρνηση και την τρόικα, όπως στοχεύει η λογική της Γενικής Πολιτικής Απεργίας Διαρκείας.

Με περισσότερους από 400 μνημονιακούς νόμους η κυρίαρχη τάξη διαμόρφωσε μία νέα και πολύ πιο δύσκολη για τους εργαζόμενους και τον λαό πραγματικότητα, εντελώς διαφορετικούς όρους λειτουργίας και ανάπτυξης του καπιταλισμού. Η εθνική κυριαρχία, το έδαφος άσκησης κάθε δικαιώματος, απλά παύει να υπάρχει. Οι εργαζόμενοι και το εργατικό κίνημα πρέπει να θέσουν ως άμεσο στόχο την απαλλαγή της χώρας από τις αλυσίδες της χρεοκρατίας και της αποικιακής κατοχής από Ε.Ε. και Δ.Ν.Τ.

Το εργατικό δίκαιο έχει επί της ουσίας καταργηθεί, επομένως, η αποκατάστασή του δεν μπορεί παρά να αποτελεί την αφετηρία για κάθε διεκδίκηση. Η αποκατάσταση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, η αποκατάσταση των ΣΣΕ και των συνδικαλιστικών ελευθεριών, η κατάργηση της μετενέργειας, η απαγόρευση του μέτρου της επιστράτευσης, η κατάργηση κάθε είδους αντεργατικών νόμων και ρυθμίσεων– όπως οι αξιολογήσεις που συνδέονται με απολύσεις - πρέπει να αποτελεί μόνιμο άμεσο στόχο κάθε κινητοποίησης.

Η εξυγίανση του σ.κ. ο προσανατολισμός του, η οργανωτική του δομή αποτελούν βασικά ζητήματα για την δυνατότητα ανάπτυξης και νικηφόρας πορείας των αγώνων των εργαζομένων, και δεν επιτρέπεται να τα αφήσουμε, ή χειρότερα, να τα εκχωρήσουμε στις κυβερνήσεις, το κράτος, τον πρωταίτιο του «κοινωνικού εταιρισμού», της διαφθοράς, της εξαγοράς και σήμερα του κορπορατισμού.

ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ Ε.ΠΑ.Μ.

ΑΘΗΝΑ 6-12-2014

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Κουζής Γιάννης :¨Τα χαρακτηριστικά του ελληνικού συνδικαλιστικού κινήματος¨

2. (ΙΝΕ ΓΣΕΕ-Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση-Ετήσια Έκθεση 2014),